Postepowanie o zamówienie publiczne a prawo autorskie i majątkowe

Jako kryteria istotne dla stwierdzenia czy dany utwór podlega ochronie prawa autorskiego można wymienić:

• twórczy charakter utworu (cechy nowości),
• indywidualny charakter (oryginalność, piętno twórcy),
• ustalenie w formie umożliwiające percepcję osobom trzecim.

W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:

• wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),
• plastyczne,
• fotograficzne,
• lutnicze,
• wzornictwa przemysłowego,
• architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
• muzyczne i słowno-muzyczne,
• sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
• audiowizualne (w tym filmowe)

Nie stanowi przedmiotu prawa autorskiego:

• akty normatywne lub ich urzędowe projekty,
• urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,
• opublikowane opisy patentowe lub ochronne,
• proste informacje prasowe

       W drodze postępowań o udzielenie zamówienia publicznego najczęściej zamawiane są utwory (w myśl prawa autorskiego) takie jak:

•  projekty związane z procesem budowlanym (koncepcja, projekt architektoniczno–budowlany, projekt  elementów wykończeniowych), 
• projekty aranżacji wnętrz,
• projekty reklam, broszur, prospektów, informatorów,
• programy komputerowe.

Autorskie prawa majątkowe

       Rozpoczynając postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego, którego przedmiot ma cechy utworu w rozumieniu prawa autorskiego, zamawiający powinien szczegółowo uregulować kwestie związane z przeniesieniem autorskich praw majątkowych.

       Stosownie do art. 41 ust. 1 pkt. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby na podstawie umowy lub w drodze dziedziczenia.

       Umowa przeniesienia autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu (zwana licencją), obejmuje pola eksploatacji jednoznacznie w niej wymienione.

       Pola eksploatacji określone w umowie mogą odnosić się w szczególności do:

1.  utrwalenia,
2.  zwielokrotnienia określoną techniką,
3.  wprowadzenia do obrotu,
4.  wprowadzenia do pamięci komputera,
5.  publicznego wykonanie albo publicznego odtworzenie,
6.  wystawienia,
7.  wyświetlenia,
8.  najmu,
9.  dzierżawy,
10.   nadania za pomocą wizji lub fonii przewodowej
      albo bezprzewodowej przez stację naziemną,
11.   nadania za pośrednictwem satelity,
12.   równoczesnego i integralnego nadania utworu nadawanego
      przez inną organizację radiową lub telewizyjną

Zaniedbanie przez zamawiającego określenia postanowień odnoszących się do zasad i zakresu przejścia praw autorskich na zamawiającego może prowadzić do tworzenia „sztucznego" monopolu. Bez nabycia autorskich praw majątkowych zamawiający nie będzie mógł, bez ponoszenia dodatkowych opłat wykorzystywać nabytego utworu na różnych polach eksploatacji.

Przygotowując ogólne warunki umowy w sprawie zamówienia publicznego, w zakresie dotyczącym utworu w rozumieniu prawa autorskiego, zamawiający powinien mieć na uwadze, że zgodnie z zasadami prawa autorskiego:

• licencja, czyli umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych musi być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności;
• licencja obejmuje wyłącznie pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione - zamawiający ustalając niezbędne dla prawidłowego użytkowania utworu pola eksploatacji powinien zachować szczególną staranność, by nie doprowadzić do naruszenia przepisów ustawy o zamówieniach publicznych w przyszłości;
• nie można przenieść praw dotyczących wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości;
• przeniesienie autorskich praw majątkowych lub udzielenie licencji może nastąpić odpłatnie lub nieodpłatnie -jeżeli nie rozstrzygnie tego umowa twórcy ex lege przysługuje prawo do wynagrodzenia;
• następca prawny, choćby nabył całość autorskich praw majątkowych nie może, bez zgody twórcy, czynić zmian w utworze chyba, że są one spowodowane oczywistą koniecznością, a twórca nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić - zamawiający może w umowie wskazać, jakie okoliczności będą uważane za uzasadniające zmiany;
• jeżeli umowa nie stanowi inaczej, przeniesienie własności egzemplarza utworu nie powoduje przejścia autorskich praw majątkowych do utworu i vice versa - przejście autorskich praw majątkowych nie powoduje przeniesienia na nabywcę własności egzemplarza utworu.
• twórca może odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć ze względu na swoje istotne interesy twórcze i uprawnienia tego nie wyłącza żaden przepis szczególny ustawy o zamówieniach publicznych -omawiane uprawnienie twórcy nie dotyczy utworów architektonicznychi architektoniczno-urbanistycznych, audiowizualnych oraz utworów zamówionych w zakresie ich eksploatacji w utworze audiowizualnym;
• twórcy utworu plastycznego, architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego przysługuje prawo do sprawowania nadzoru autorskiego (o jego zasadach rozstrzygają właściwe przepisy szczególne).

              Autor: Marek Okniński