Prawo opcji w zamówieniach publicznych: jak skutecznie wykorzystać i uniknąć pułapek?

1. określają rodzaj i maksymalną wartość opcji; 
2. określają okoliczności skorzystania z opcji; 
3. nie modyfikują ogólnego charakteru umowy. 

Wypełniając wymóg art. 441 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych, zamawiający, przewidując prawo opcji, jest zobowiązany do określenia maksymalnego poziomu zamówienia, wskazując, iż pewien zakres tego zamówienia, z góry przewidziany i określony, będzie przez niego realizowany jedynie w określonych sytuacjach. A zatem instytucja prawa opcji zakłada, że zamawiający każdorazowo określa minimalny poziom zamówienia, który zostanie na pewno zrealizowany, co pozwala wykonawcom na rzetelne i właściwe dokonanie wyceny oferty, wskazując jednocześnie dodatkowy zakres, którego realizacja jest uzależniona od wskazanych w umowie okoliczności i stanowi uprawnienie zamawiającego, z którego może, ale nie musi on skorzystać. 

Prawo opcji a określenie przedmiotu zamówienia: jak uniknąć błędów?

Mając na względzie powyższe, wskazać należy, że przedmiot zamówienia odzwierciedlający zakres zamówienia udzielanego z wykorzystaniem instytucji prawa opcji oraz jego wartość powinny być określone przez zamawiającego już na etapie przygotowania postępowania.  

W konsekwencji zapisy specyfikacji warunków zamówienia w części zawierającej projektowane postanowienia umowy powinny zawierać wyraźne i precyzyjne uregulowania dotyczące tej części zamówienia, która będzie realizowana na pewno, oraz określenie tej części zamówienia, której realizacja będzie poddana uznaniu zamawiającego. Wyszczególnione w ten sposób części wchodzą w zakres tego samego zamówienia, są elementem ściśle określonego zakresu przedmiotowego zamówienia o ustalonej łącznie wartości szacunkowej zamówienia, na które zamawiający przewidział określone środki finansowe. 

Mając na względzie powyższe, stwierdzić należy, że zamawiający, przewidując prawo opcji, jest uprawniony do określenia rozszerzenia pierwotnie określonego przedmiotu zamówienia, przy czym konstrukcja ta powinna opierać się każdorazowo na wskazaniu zakresu zamówienia, którego realizacja będzie pewna, i zakresu, który jest poddany prawu opcji. W konsekwencji instytucja prawa opcji nie może zatem służyć do fikcyjnego zawężania zakresu przedmiotu zamówienia.     

Korzystając z prawa opcji, zamawiający ma możliwość zwiększenia zakresu zamówienia – nie ma prawa stosowania prawa opcji do zmniejszenia zakresu zamówienia. 

W tym miejscu należy zauważyć, że zasadą jest, iż wykonawca nie może domagać się dodatkowego wynagrodzenia lub odszkodowania, w przypadku gdy zamawiający nie skorzysta z opcji przewidzianej w umowie.