Co oznacza restrukturyzacja firmy?

W ujęciu prawnym, restrukturyzacja ma nieco inne znaczenie i oznacza pewien zazwyczaj zamierzony proces, zmierzający do uniknięcia dotkliwych skutków zdarzeń, które miały miejsce wcześniej albo niebawem się wydarzą. Ten zamierzony proces może mieć miejsce absolutnie bez udziału Sądu, gdzie interesariusze samodzielnie podejmują niemalże niczym nieograniczone bilateralne uzgodnienia, dlatego też informacja, że „restrukturyzujemy firmę" niekoniecznie musi oznaczać poddanie się procedurze prawnej.  

Jednak, jeśli do jednej z najpopularniejszych wyszukiwarek internetowych wpiszemy słowo „restrukturyzacja", odda ono wyniki wyszukiwania powołując się na jedną z usystematyzowanych procedur restukturyzacyjnych w Polskim porządku prawnym, czyli postępowań restrukturyzacyjnych.

I tutaj trzeba podkreślić, że w naszym prawie mamy całkiem pokaźny wachlarz postępowań restrukturyzacyjnych dedykowanych dla przedsiębiorców. Ustawodawca stawiając tym postępowaniom jasno określony cel w postaci uniknięcia ogłoszenia upadłości poddanego restrukturyzacji dłużnika, przewidział ich cztery typy, przy czym można jeszcze próbować definiować pewne ich odmiany. Postępowania te są zestopniowane w zależności od zakładanego czasu ich trwania, poziomu zabezpieczenia majątku i skutków otwarcia tych postępowań oraz stopnia ingerencji sądu.

Najpopularniejsze obecnie postępowanie, nosi nazwę „postępowanie o zatwierdzenie układu", wcześniej, przed 1 grudnia 2021 r. potocznie zwane jako „uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne" choć w nazwie uproszczone to tak naprawdę było najbardziej złożonym, gdyż wniosek dłużnika o zatwierdzenie układu był najbardziej skomplikowanym pismem procesowym w systemie prawa cywilnego. Postępowanie o zatwierdzenie układu to jest przeprowadzane całkowicie poza sądem, który dopiero na etapie rozpoznawania wniosku o zatwierdzenie układu musi posiadać kompletną wiedzę o sytuacji gospodarczej restrukturyzowanego dłużnika.

Inne warianty postępowań restrukturyzacyjnych to „przyspieszone postępowanie układowe", „postępowanie układowe" i „postępowanie sanacyjne". Prawo restrukturyzacyjne umożliwia co prawda niezależne stosowanie całego spektrum dostępnych czterech typów postepowań, ale jednocześnie zapewnia mechanizm kontroli sądowej czy nie naruszamy w ten sposób praw wierzycieli, co sprowadza się do możliwości odmowy otwarcia restrukturyzacji dłużnika, jeśliby prowadziła do pokrzywdzenia wierzycieli (np. z analizy stanu przedsiębiorstwa dłużnika, wynika, że nie jest już możliwe dalsze prowadzenie działalności gospodarczej).

Generalnym celem postępowań restrukturyzacyjnych jest zawarcie układu z wierzycielami, co ma zapobiec ogłoszenia upadłości restrukturyzowanego dłużnika (nieco szersze cele w postępowaniu sanacyjnym). Zatem restrukturyzacja według przepisów prawa restrukturyzacyjnego ma na celu zmianę wysokości lub/i sposobu regulowania zobowiązań dłużnika, które zostały objęte układem, co ma otworzyć dłużnikowi możliwości dalszego działania w celu zaspokojenia zobowiązań ma warunkach zawartego układu. Kluczem do realizacji tego celu jest zablokowanie na czas trwania postępowania możliwości egzekucji nieuregulowanych zobowiązań i w tym zakresie poszczególne typy postępowań restrukturyzacyjnych dają różne możliwości.

Jeśli sam immunitet egzekucyjny jest niewystarczający i konieczne staje się podjęcie innych działań naprawczych, wówczas restrukturyzacja może przybrać formę sanacji. Ma ona na celu przywrócenie dłużnikowi możliwości efektywnego ekonomicznie działania poprzez np. odstąpienie od nierentownych umów, nawet gdy nie było to możliwe na zasadach ogólnych. Po przeprowadzeniu tych działań z reguły możliwe już będzie ustabilizowanie się firmy dłużnika i zawarcie układu z wierzycielami a w perspektywie jego realizacja. Warto przy tym wskazać, że po zawarciu i zatwierdzeniu układu następuje faza jego wykonywania.  Dłużnik działa w tej fazie pod kontrolą nadzorcy wykonania układu a pośrednio też pod kontrolą Sądu. Jeśli dłużnik wykonuje układ zgodnie z jego postanowieniami (tzn. spłaca raty układowe w terminie), to wszystko wygląda dobrze i nie potrzeba żadnych interwencji.

Jeśli jednak nadzorca wykonania układu ma sygnały wskazujące na zawirowania w regulowaniu zobowiązań dłużnika, a już z pewnością, jeśli dłużnik nie okazuje nadzorcy dokumentów potwierdzających wykonywanie układu, nadzorca jest zobowiązany przeanalizować przyczyny takiego stanu rzeczy i zareagować poprzez inicjatywę zmiany lub uchylenia układu. Zmiana układu może mieć miejsce, jeśli nastąpił trwały wzrost lub zmniejszenie dochodu z przedsiębiorstwa dłużnika. Wierzyciele pierwotnie objęci układem głosują ponownie nowe propozycje układowe i jeśli dojdzie do ich przyjęcia i zatwierdzenia, uprzednio ustalone propozycji układowe zostają skutecznie zmodyfikowane. Jeśli zaś nie dojdzie do przyjęcia lub zatwierdzenia zmodyfikowanego układu, to, jeśli dłużnik nie uzyska finansowania pozwalającego mu nadal wykonywać układ wg. pierwotnych propozycji lub regulować swoich innych bieżących zobowiązań, niezbędne będzie złożenie wniosku o uchylenie układu. Postanowienie o uchyleniu układu oznacza niestety fiasko wysiłków restrukturyzacyjnych i często kończy się wnioskiem o ogłoszenie upadłości dłużnika.