Kto prowadzi egzekucję w Polsce? Rola sądów i komorników w świetle prawa

Komornik sądowy – wykonanie orzeczeń sądowych

Od 1 stycznia 2019 roku, zgodnie z ustawą o komornikach sądowych, komornicy są funkcjonariuszami publicznymi działającymi przy sądzie rejonowym. Mają oni uprawnienia do wykonywania czynności egzekucyjnych osobiście, obejmujące zarówno działania w postępowaniu egzekucyjnym, jak i zabezpieczającym.  

Egzekucja sądowa obejmuje sprawy cywilne z różnych dziedzin, takich jak świadczenia pieniężne, roszczenia z zakresu prawa pracy, ubezpieczeń społecznych oraz innych obszarów, do których stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, m.in. prowadzą egzekucję świadczeń niepieniężnych. Kluczowym celem egzekucji jest skuteczne wykonanie zobowiązań wynikających z tytułów wykonawczych, które stanowią podstawę prowadzenia postępowań egzekucyjnych. 

Sąd rejonowy pełni rolę organu nadzorczego nad działaniami komorników sądowych. Rozstrzyga on również o sprawach incydentalnych związanych z postępowaniem egzekucyjnym, takich jak np. ustanowienie kuratora dla dłużnika nieznanego z miejsca pobytu. Sąd może sprawować nadzór judykacyjny zarówno na wniosek stron, jak i z urzędu, co zapewnia odpowiednią kontrolę nad legalnością i skutecznością egzekucji. 

Podział kompetencji między sądy a komorników sądowych jest kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania systemu egzekucji sądowej. Sądy rejonowe zajmują się wydawaniem tytułów wykonawczych i kontrolą postępowań egzekucyjnych, podczas gdy komornicy są odpowiedzialni za bezpośrednie prowadzenie egzekucji na podstawie tych tytułów. Dzięki takiemu podziałowi kompetencji i szczegółowym regulacjom system egzekucyjny w Polsce zapewnia skuteczność i ochronę praw zarówno wierzycieli, jak i dłużników. 

W jakiej sytuacji to sąd prowadzi egzekucję

Sądy rejonowe wyjątkowo pełnią także rolę organów egzekucyjnych. Przykładem egzekucji, w której sąd jest organem egzekucyjnym, jest np. tzw. egzekucja czynności zastępowalnych i niezastępowalnych. 

Zgodnie z art. 1049 Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli w samym tytule egzekucyjnym nie postanowiono, że w razie niewykonania przez dłużnika w wyznaczonym terminie czynności, którą może wykonać także inna osoba, wierzyciel będzie umocowany do wykonania tej czynności na koszt dłużnika – sąd, w którego okręgu czynność ma być wykonana, na wniosek wierzyciela wezwie dłużnika do jej wykonania w wyznaczonym terminie. 

Art. 1050 Kodeksu postępowania cywilnego reguluje sytuacje, gdy dłużnik ma obowiązek dokonania czynności, którą tylko on może wykonać, np. oświadczenie w sprawach o naruszenie dóbr osobistych. Sąd na wniosek wierzyciela wyznacza dłużnikowi termin wykonania czynności i grozi grzywną za jej niewykonanie. W sprawach z zakresu prawa pracy wniosek może być składany do sądu właściwego ogólnie dla dłużnika, miejsca pracy lub miejsca, gdzie praca ma być wykonywana. Egzekucja wymaga udowodnienia przez wierzyciela wykonania przez niego swojego obowiązku. 

Z kolei art. 1051 Kodeksu postępowania cywilnego reguluje postępowanie w sytuacjach, gdy dłużnik ma obowiązek zaniechania określonej czynności lub nieprzeszkadzania wierzycielowi w jej realizacji. Zgodnie z tym artykułem sąd, w którego okręgu dłużnik działał wbrew swojemu obowiązkowi, na wniosek wierzyciela może nałożyć na dłużnika grzywnę. Ponadto sąd może zobowiązać dłużnika do zabezpieczenia szkody, która mogłaby grozić wierzycielowi w wyniku dalszego działania dłużnika wbrew jego obowiązkowi. Przepis ten umożliwia sądowi stosowanie środków sankcjonujących w celu ochrony interesów wierzyciela oraz zapewnienia skutecznego wykonania obowiązków przez dłużnika. Jest to istotne narzędzie prawne w postępowaniu cywilnym, które służy zapewnieniu prawidłowego toku postępowania oraz skutecznemu egzekwowaniu roszczeń cywilnoprawnych. 

Podsumowując, komornik sądowy jest organem egzekucyjnym wykonującym tytuły wykonawcze, a także inne czynności, np. w postępowaniu zabezpieczającym, natomiast sąd rejonowy pełni przede wszystkim rolę organu nadzorującego postępowania egzekucyjne i pracę komornika sądowego, wydaje tytuły wykonawcze będące podstawą egzekucji, a wyjątkowo pełni rolę organu egzekucyjnego.