Rozkłady jazdy z papierem elektronicznym - bliska przyszłość czy odległe plany?

Technologia ta jest stosowana przede wszystkim w czytnikach e-booków, ale też np. na etykietach z cenami w niektórych sklepach. Jej głównym zadaniem jest w jak największym stopniu przypominać tradycyjny nadruk na papierze tak, aby jak najmniej męczyć wzrok czytelnika. Tradycyjne wyświetlacze, nawet te najnowocześniejsze, emitują światło. To z kolei powoduje, że kontrast pomiędzy poszczególnymi elementami wyświetlanego obrazu jest duży, o wiele większy niż ten, do którego przyzwyczajone są nasze oczy. Z tego powodu długie korzystanie z wyświetlaczy o tradycyjnej konstrukcji jest uciążliwe dla wzroku.

Papier elektroniczny: z czytników e-booków na przystanki

E-papier znalazł najszersze zastosowanie w branży czytników e-booków. Dzięki niemu każdy może teraz nosić we własnej kieszeni całą „bibliotekę". Ale papier elektroniczny może też pomóc pasażerom nowoczesnej komunikacji miejskiej.

Pierwsze zastosowanie e-papieru do wyświetlania aktualizowanych na bieżąco rozkładów jazdy na przystankach autobusowych miało miejsce już kilkanaście lat temu. W 2014 r. rozwiązanie takie wdrożyła Kopenhaga, nieco później podobnie postąpiły m.in. Londyn oraz Sydney.

Na cały system składają się nie tylko same wyświetlacze. Informacje przez nie pokazywane muszą być aktualizowane za pośrednictwem odbiorników podłączonych do sieci komórkowej. Niezbędne jest też zapewnienie odpowiedniego zasilania – możliwe jest to przy wykorzystaniu energii z odnawialnych źródeł, przede wszystkim paneli fotowoltaicznych zamontowanych np. na dachach przystanków. Wyświetlacze są też wyposażone w urządzenia umożliwiające korzystanie z nich pasażerom niewidomym lub o słabym wzroku – są to syntezatory mowy „odczytujące" informacje o rozkładzie jazdy po przyciśnięciu odpowiedniego przycisku.

Nowoczesne wyświetlacze są interaktywne – pasażerowie mogą dzięki nim wybierać, jaką informację na temat rozkładu jazdy chcą uzyskać. W myśl idei smart city mogą być też wyposażane w inne zaawansowane technologicznie urządzenia, np. monitorujące stan miejskiego powietrza, lub umożliwiające wezwanie pomocy odpowiednich służb w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa.

W porównaniu do tradycyjnych wyświetlaczy informacji pasażerskiej (LED lub OLED), nie potrzebują one specjalnej infrastruktury, ani połączenia światłowodowego z Internetem. Są też wyjątkowo energooszczędne. Co istotne, nie przyczyniają się też do zwiększania zanieczyszczenia światłem przestrzeni publicznej – jednego z wielu problemów trapiących współczesne miasta.

Wyświetlacz z e-papierem - ile to kosztuje?

W prostym rozrachunku wyświetlacze z e-papierem są oczywiście o wiele droższym rozwiązaniem niż tradycyjna kartka papieru z nadrukowanym rozkładem jazdy. Jeżeli jednak wziąć pod uwagę konieczność ciągłego dbania o aktualność przekazywanej informacji rozkładowej i związane z tym koszty, okazuje się, że elektroniczny papier może być sposobem na znaczne oszczędności. W rachunku kosztów trzeba bowiem uwzględnić zakup papieru oraz druk, częste dojazdy i wymianę rozkładów (setki lokalizacji nieraz w ciągu jednej nocy), bieżące monitorowanie ich stanu (na wypadek np. aktów wandalizmu), itd.

Ogromna dysproporcja (na korzyść wyświetlaczy z e-papierem) pojawia się też, jeżeli wziąć pod uwagę wielkość generowanego śladu węglowego. Z drugiej strony, wykorzystanie tej technologii wymaga wdrożenia całego systemu umożliwiającego sprawną wymianę informacji.

Polskie miasta testują e-papier na przystankach

W Polsce nie ma jeszcze miast, które zainwestowałyby w pełnoskalowe wdrożenie wyświetlaczy z e-papierem na przystankach autobusowych, tramwajowych, czy kolejowych. Podczas szczytu klimatycznego COP24 w Katowicach prototypowy przystanek autonomiczny wyposażony w informację pasażerską w technologii papieru elektronicznego zaprezentowano już w grudniu 2018 r. Od tego czasu cały szereg ośrodków miejskich testował już takie rozwiązania.

Jednym z pierwszych był Poznań. Tamtejszy Zarząd Transportu Miejskiego w 2020 r. prowadził projekt pilotażowy: wyświetlacz przystankowy z elektronicznym papierem funkcjonował przez trzy miesiące na przystanku pl. Wiosny Ludów. Co ciekawe, w 2018 roku MPK Poznań testowało wyświetlacze LCD z rozkładem jazdy – zwracano wówczas uwagę na ich niską czytelność oraz wysoki pobór prądu.

Również w takich miastach jak Gdynia, Warszawa i Opole sprawdzano, z czym wiąże się zastosowanie e-papieru na przystankach komunikacji miejskiej. W stolicy testowały go Tramwaje Warszawskie – pod koniec 2020 r. na kilku przystankach tramwajowych zamontowano wyświetlacze podłączone do sieci, połączone z przetwarzaniem w chmurze danych z GPS. Każdy z nich składał się z dwóch części – pierwszej z rozkładem jazdy i drugiej podającej dane o dokładnych godzinach przyjazdu, aktualizowane w czasie rzeczywistym. Testy trwały kilka miesięcy.

W Gdyni testy e-papieru na wyświetlaczach rozkładowych prowadzono w ramach unijnego programu SMACKER od września 2020 r. na 4 przystankach autobusowych. Podobne przeprowadzono w Opolu – w tym mieście rozkłady jazdy na tabliczkach wykorzystujących papier elektroniczny pojawiły się w 8 lokalizacjach w lutym 2022 r.

Ostatnio do grona testujących tę technologię dołączył Gdańsk – w lipcu 2022 roku na przystanku tramwajowym Hucisko zamontowano wyświetlacz prezentujący dynamiczny rozkład jazdy w technologii e-papieru. Testy systemu mają tam potrwać dziewięć miesięcy.