Wykonawca nie zrealizował na czas zamówienia nie ze swojej winy - czy musi zapłacić karę umowną?

Odpowiedź

W przypadku zastrzeżenia w umowie kary umownej zamawiający ma obowiązek jej dochodzenia. W pewnych sytuacjach wykonawca może negocjować z zamawiającym obniżenie kary umownej.

Czym jest kara umowna?

Kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, wprowadzanym do umowy w ramach swobody kontraktowania. Treścią zastrzeżenia kary umownej jest zobowiązanie się dłużnika (wykonawcy) do zapłaty wierzycielowi (zamawiającemu) określonej kwoty pieniężnej w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego. Zamawiający nie musi wykazywać szkody. Kara umowna może być zastrzeżona tylko na wypadek niewykonania świadczenia niepieniężnego. Co do zasady, w przypadku zastrzeżenia kary umownej wierzyciel jest zwolniony z obowiązku wykazywania szkody (nie tylko jej poniesienia, ale również jej wysokości). Z drugiej strony, jeżeli dłużnik wykaże, iż wierzyciel szkody nie poniósł, wcale nie zwalnia go to z obowiązku zapłaty kary umownej, chyba że strony umowy zastrzegły w umowie, że kara umowna jest uzależniona od powstania szkody.

Brak winy wykonawcy a naliczenie kary umownej

W doktrynie przyjmuje się, iż skoro przesłanką uzasadniającą zwolnienie dłużnika z odpowiedzialności z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania jest wykazanie, że przyczyną takiego stanu rzeczy są okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, to przyjąć trzeba, że analogiczne zasady obowiązują w odniesieniu do kary umownej. Dłużnik zatem będzie zwolniony z obowiązku zapłaty kary umownej, jeżeli wykaże, że przyczyną niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania uzasadniającego naliczanie kary umownej są okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności [W. Czachórski, Zobowiązania , 2009, s. 350; Z. Radwański, A. Olejniczak, Zobowiązania , 2008, s. 343; T. Wiśniewski (w:) G. Bieniek, Komentarz , t. I, 2007, s. 626]. Jednakże orzecznictwo stoi na innym stanowisku, zgodnie z którym wykazanie przez dłużnika, że przyczyną niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania uzasadniającego naliczanie kary umownej są okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności, nie zwalnia go od zapłaty zastrzeżonej w umowie kary umownej. W wyroku SN z 7 lipca 2005 r. (sygn. akt V CK 869/04) Sąd Najwyższy stwierdził, iż w art. 471 Kc zawarte jest domniemanie, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązana nastąpiło na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Watro też pamiętać, że strony umowy mogą również zastrzec, iż dłużnik będzie zobowiązany do zapłaty kary umownej tylko wtedy, gdy nie wykona zobowiązania tylko z winy umyślnej.

Obniżenie kary umownej

Obniżenie, czyli tzw. miarkowanie kary umownej, jest możliwe w sytuacji, gdy zostanie wykazane, iż wierzyciel nie poniósł szkody z powodu nienależytego wykonania zamówienia (opóźnienia w dostawie), albo gdy zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane lub też w wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Strony mogą ustalić między sobą wysokość obniżenia kary umownej, a w sytuacji gdy wierzyciel nie zgadza się na takie obniżenie, dłużnik zawsze może go dochodzić na drodze sądowej. W celu ustalenia zakresu odpowiedzialności dłużnika (wykonawcy) w przedmiotowej sprawie konieczne jest dokonanie analizy postanowień zawartej umowy w zakresie dotyczącym zastrzeżenia kary umownej.

Podstawa prawna: art. 483, art. 484 Kodeksu cywilnego.

* Autorka jest głównym specjalistą w Wydziale Kontroli Zamówień Publicznych Finansowanych ze Środków Unii Europejskiej w Departamencie Kontroli Zamówień Współfinansowanych ze Środków Unii Europejskiej UZP.

Autorka zastrzega, że treść artykułu to jej prywatna opinia, a nie oficjalne stanowisko UZP.

www.portalzp.pl

13 kwietnia 2011 r. Prezydent podpisał ustawę o zmianie ustawy Pzp. Sprawdź, jakie zmiany wprowadza nowelizacja