Własna firma i macierzyństwo. Na co mogą liczyć kobiety?

Ubezpieczenie zdrowotne często bywa mylone z ubezpieczeniem chorobowym, które zapewnia pieniądze na czas niezdolności do pracy.

– Przypominam, że ubezpieczenie chorobowe jest obowiązkowe dla osób zatrudnionych na umowę o pracę, natomiast w przypadku zleceniobiorców czy osób prowadzących własne firmy – jest dobrowolne. Podleganie ubezpieczeniu chorobowemu to nie tylko możliwość korzystania z zasiłku macierzyńskiego, ale także innych świadczeń, jak zasiłek chorobowy czy świadczenie rehabilitacyjne w przypadku własnej choroby, bądź też zasiłek opiekuńczy, kiedy musimy zaopiekować się bliską nam osobą, która wymaga opieki – tłumaczy Beata Kopczyńska, regionalny rzecznik prasowy ZUS w województwie śląskim.

Zwolnienie lekarskie w czasie ciąży

Oczywiście, nie zawsze podczas ciąży konieczne jest zwolnienie lekarskie. Zdarza się jednak, że ciąża jest zagrożona albo samopoczucie przyszłej mamy uniemożliwia jej wykonywanie pracy.

Warto pomyśleć o przystąpieniu do ubezpieczenia chorobowego jeszcze przed zajściem w ciążę. Dlaczego?

Prawo do zasiłku chorobowego uzależnione jest od tego, czy kobieta posiada ubezpieczenie chorobowe przez określony czas. Nabywa się je po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego w przypadku pań zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Wlicza się okresy poprzedniego ubezpieczenia, jeśli przerwa w ubezpieczeniu chorobowym nie przekroczyła okresu 30 dni.

W przypadku pań objętych dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, np. prowadzących własną działalność gospodarczą, warunkiem jest 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia.

W jakiej wysokości jest wypłacany zasiłek? Zasiłek chorobowy w ciąży wynosi 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku. W przypadku pań prowadzących działalność podstawa wymiaru to przeciętny miesięczny przychód za 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

Ważne: zwolnienie lekarskie ZUS e-ZLA musi być oznaczone kodem B, inaczej uprawnia do zasiłku w wysokości 80 proc. podstawy. Zwolnienie nie musi być wystawione przez lekarza ginekologa położnika, może jest wystawić także inny specjalista lub lekarz rodzinny.

Zasiłek chorobowy z powodu choroby lub pobytu w szpitalu przysługuje przez okres nie dłuższy niż 270 dni.

Ważne: w uzasadnionych wypadkach ZUS może zakwestionować zwolnienie lekarskie oraz wstrzymać wypłatę zasiłku chorobowego także ciężarnej. Dzieje się tak, jeśli ZUS ustali np., że zwolnienie lekarskie nie jest prawidłowo wykorzystywane.

Komu przysługuje zasiłek macierzyński

Zwolnienie przysługuje do dnia poprzedzającego poród, potem rozpoczyna się urlop macierzyński. W przypadku, gdy kobieta ciężarna jeszcze przed porodem wykorzysta cały okres zasiłkowy, może rozpocząć wykorzystywanie urlopu macierzyńskiego, otrzymując w tym czasie zasiłek macierzyński. Do dnia porodu można wykorzystać do sześciu tygodni urlopu macierzyńskiego.

Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje nie tylko kobiecie, która urodziła dziecko. Skorzystać z niego może także osoba, która przyjęła na wychowanie dziecko nawet aż do siódmego roku życia (w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego do 10. roku życia) i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia lub przyjęła je na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, ale z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej.

Kobiecie prowadzącej firmę zasiłek macierzyński przyznawany jest przez ZUS na takich samych zasadach jak w przypadku pań zatrudnionych na podstawie umów o pracę. Przedsiębiorczyni musi pamiętać o terminowym opłacaniu dobrowolnych składek ubezpieczenia chorobowego. Opłacanie po terminie może spowodować odmowę wypłaty zasiłku. W przypadku zasiłku macierzyńskiego nie obowiązuje 90-dniowy okres opłacania składek, jak w przypadku zasiłku chorobowego.

Jak załatwić formalności

Formalności związane z zasiłkiem macierzyńskim załatwia się w oddziale ZUS. Należy tam złożyć:

* wniosek o zasiłek macierzyński z informacją, w jakim terminie i wymiarze chce się zasiłek dostawać,

* formularz ZUS Z-3b,

* skrócony odpis aktu urodzenia dziecka, a w przypadku pań starających się o zasiłek macierzyński jeszcze będąc w ciąży zaświadczenie lekarskie wskazujące przewidywaną datę porodu – jeżeli przedsiębiorcza mama stara się o zasiłek, będąc jeszcze w ciąży.

Konieczne będzie także złożenie oświadczenia o braku zamiaru korzystania z zasiłku przez drugiego z rodziców.

– Zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego mogą pobierać również ojcowie dziecka, jednak z naszych statystyk wynika, że w większości z tego świadczenia korzystają kobiety – przypomina rzeczniczka.

Jak długo można pobierać zasiłek macierzyński

Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego wynosi:

. 20 tygodni (140 dni) – gdy rodzi się jedno dziecko,

. 31 tygodni (217 dni) – gdy rodzi się dwoje dzieci podczas jednego porodu,

. 33 tygodni (231 dni) – gdy rodzi się troje dzieci podczas jednego porodu,

. 35 tygodni (245 dni) – gdy rodzi się czworo dzieci podczas jednego porodu,

. 37 tygodni (259 dni) – gdy rodzi się pięcioro i więcej dzieci podczas jednego porodu.

Bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego można skorzystać z urlopu rodzicielskiego. Jego długość to 32 bądź 34 tygodnie, w zależności od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie.

W przypadku gdy z urlopu chce skorzystać oboje rodziców, łączny czas jego trwania nie może przekroczyć wyznaczonego okresu.

Rodzice mają możliwość skorzystania z urlopu rodzicielskiego w maksymalnie czterech częściach, jedna z nich powinna przypadać bezpośrednio po okresie urlopu macierzyńskiego. Z urlopu skorzystać można aż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 6 lat.

Wysokość zasiłku macierzyńskiego

W przypadku kobiet prowadzących własną działalność gospodarczą i podlegających dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu wysokość zasiłku jest ustalana na podstawie miesięcznego przychodu za okres 12 miesięcy kalendarzowych przed porodem. Wysokość składki jest dobrowolna, jednak w tym przypadku przepisy zawierają limit: maksymalna wysokość podstawy składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe wynosi 250 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

W 2020 roku średnia miesięczna kwota wypłacanych zasiłków w Oddziale ZUS w Bielsku-Białej wyniosła 4913,55 zł, a najwyższy zasiłek macierzyński wypłacany przez bielski ZUS wynosił ponad 10 tys. zł i trafił na konto nie mamy prowadzącej własną działalność, ale zatrudnionej na umowę o pracę.

Beata Kopczyńska przypomina, że zasada jest taka: za okres urlopu macierzyńskiego 20 tygodni (przy urodzeniu jednego dziecka przy jednym porodzie) i 6 tygodni urlopu rodzicielskiego (przy urodzeniu jednego dziecka przy jednym porodzie) zasiłek macierzyński wynosi 100 proc. podstawy wymiaru. Za pozostałe 26 tygodni urlopu rodzicielskiego – 60 proc. podstawy wymiaru.

Ważne: panie prowadzące firmy nie mają obowiązku zawieszania czy zamykania działalności gospodarczej w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego. Przedsiębiorczyni mająca prawo do zasiłku macierzyńskiego przestaje podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, a podlega ubezpieczeniu emerytalnemu, składka emerytalna i rentowa opłacana jest wtedy z budżetu państwa. W okresie pobierania zasiłku kobieta odprowadza tylko składkę zdrowotną. W sytuacji, gdy zasiłek macierzyński jest niski i nie przekracza kwoty świadczenia rodzicielskiego (obecnie to 1000 zł), przedsiębiorczyni nie opłaca także składki na ubezpieczenie zdrowotne.