Co trzeba wiedzieć o spółkach. Poradnik, cz. II

- W ostatnim czasie zauważalny jest wzrost zainteresowania prowadzeniem działalności gospodarczej w formie spółek prawa handlowego. Spowodowane jest to przede wszystkim poszukiwaniem alternatywnej formy prowadzenia działalności w stosunku do tzw. jednoosobowej działalności gospodarczej. Przedsiębiorcy aktywnie sprawdzają możliwości zoptymalizowania kosztów prowadzenia działalności, ograniczenia ryzyka i odpowiedzialności, a także formuły zapewniające optymalną formę współpracy ze swoimi partnerami biznesowymi - mówi mec. Justyna Matuszak-Leśny, właścicielka kancelarii esb Adwokaci i Radcowie Prawni.

2. Ograniczenie odpowiedzialności osobistej

W dalszym ciągu dominującą formą działalności gospodarczej w Polsce jest jednoosobowa działalność gospodarcza.

- Niewątpliwie prowadzenie działalności w takiej formie jest najtańsze, jednakże wielu przedsiębiorców poszukuje alternatyw. Najczęstszym krokiem podejmowanym w takim wypadku jest zmiana jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, poprzez przekształcenie dotychczasowej działalności bądź utworzenie nowej spółki. Działanie takie powinno zostać poddane przede wszystkim szczegółowej analizie potencjalnych korzyści oraz strat. Tym niemniej w wielu wypadkach korzyści z tego płynące znacznie przewyższają zagrożenia - wyjaśnia radca prawny Łukasz Surma z bydgoskiego oddziału kancelarii esb Adwokaci i Radcowie Prawni.

Wśród potencjalnych zalet takiego rozwiązania wskazuje przede wszystkim ograniczenie odpowiedzialności osobistej, a także możliwość szybszego pozyskania nowego kapitału. Prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą ponosi bowiem za zobowiązania związane z tą działalnością pełną odpowiedzialność, całym swoim majątkiem. Oznacza to, że długi prowadzonego przedsiębiorstwa są jego prywatnymi długami. Może to być niezwykle kłopotliwe szczególnie w przypadku branż, w których występuje wysoki obrót oraz uzależnienie od płynności finansowej kontrahentów, co potęguje ryzyko prowadzonej działalności i może skutkować występowaniem zatorów płatniczych.

Taka zmiana formy prowadzenia działalności będzie wiązała się z koniecznością prowadzenia pełnej księgowości, co w przypadku jednoosobowej działalności występuje tylko w przypadku osiągania przez przedsiębiorcę bardzo wysokich przychodów.

3. Inne różnice między jednoosobową działalnością a spółką

Jednoosobowa działalność gospodarcza oprócz wspomnianego już zakresu odpowiedzialności całym swoim majątkiem, charakteryzuje się także jednoosobowym zarządzaniem i maksymalnie prostym procesem decyzyjnym.

Spółka natomiast charakteryzuje się większym stopniem zorganizowania, złożonym procesem decyzyjnym szczególnie w przypadku spółki, w której działa zarząd odpowiedzialny za prowadzenie spraw spółki i reprezentowanie jej na zewnątrz. Natomiast funkcja właścicieli spółki sprowadza się do nadzoru nad jej funkcjonowaniem poprzez zarząd, np. zastrzegając zgodę wspólników w formie uchwał na kluczowe decyzje dotyczące działania i majątku. Istotny jest także ograniczony zakres odpowiedzialności za zobowiązania spółki.

4. Kto jest odpowiedzialny za zobowiązania spółek?

Odpowiedź na to pytanie jest kluczowa dla zrozumienia różnic między typami poszczególnych spółek. Odpowiedzialność za długi, zasady ponoszenia odpowiedzialności, bezpieczeństwo majątku osobistego wspólników – o tych kwestiach decyduje forma naszej spółki.

Eksperci wyjaśniają, że w spółce jawnej wspólnicy co do zasady ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki, jednakże ich odpowiedzialność majątkowa powstaje dopiero z chwilą, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Oznacza to, że wierzyciel pierwotnie egzekucję powinien skierować przeciwko spółce i dopiero w sytuacji, gdy jej majątek nie zaspokoi wierzyciela – można wnioskować o egzekucję z majątków prywatnych wspólników. Praktyką jest jednak kierowanie spraw na drogę sądową równolegle, zarówno do spółki, jak i wspólników.

Ustawodawca w odniesieniu do spółki partnerskiej, która także jest spółką osobową, zdecydował się na odmienne ukształtowanie zasad odpowiedzialności. - W uproszczeniu można określić je w ten sposób, że partner nie będzie ponosił odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów działalności w ramach wolnego zawodu. Odpowiedzialność spółki ogranicza się jednak jedynie do zobowiązań jej samej, czyli wynikających z umów, których stroną jest spółka, np. czynsz najmu, umowy leasingu itp. - wyjaśnia mec. Łukasz Surma.

Najbardziej charakterystyczną cechą spółek komandytowych jest podział wspólników na komplementariuszy i komandytariuszy. Komplementariusze prowadzą bieżące sprawy spółki i ją reprezentują, a także ponoszą pełną odpowiedzialność za jej zobowiązania. Dlatego z reguły komplementariuszem są spółki kapitałowe, cechujące się ograniczoną odpowiedzialnością, np. sp. z o.o. Z kolei komandytariusze co do zasady nie prowadzą spraw spółki, nie reprezentują jej, a ich odpowiedzialność za długi jest ograniczona do tzw. sumy komandytowej, ustalonej w umowie spółki.

Za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcyjnej odpowiada przede wszystkim sama spółka - jako osoba prawna. Odpowiedzialność wspólników ma charakter absolutnie wyjątkowy i tylko w przypadku pełnienia w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością funkcji w charakterze członka jej zarządu.

- Należy pamiętać, że członkowie zarządu odpowiadają za zobowiązania spółki w sytuacji, gdy egzekucja z jej majątku okaże się bezskuteczna, a zarząd zaniechał we właściwym czasie zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości. W innych przypadkach, co do zasady, odpowiedzialność członków zarządu jest wyłączona - informuje mec. Justyna Matuszak-Leśny.

5. Czy można zawiesić działalność spółki?

Każda spółka prawa handlowego – tak osobowa (jawna, komandytowa, partnerska, komandytowo-akcyjna), jak i kapitałowa (z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjna) - może zawiesić działalność gospodarczą.

- Formalności sprowadzają się do podjęcia przez zarząd albo wspólników spółki, w zależności od sposobu reprezentacji, uchwały o jej zawieszeniu. Nie ma także szczególnych wymagań dotyczących powodu zawieszenia, może być to decyzja czysto biznesowa, o ile spółka nie zatrudnia pracowników - wyjaśnia mec. Łukasz Surma.

W przeciwnym razie trzeba rozwiązać wszystkie umowy o pracę zgodnie z ich warunkami i wymogami, jakie stawia w tym zakresie prawo pracy. Zawieszenia można dokonać na okres nie krótszy niż 30 dni i nie dłuższy niż 24 miesiące. Zawieszenie rozpoczyna się w dniu wskazanym we wniosku składanym w Krajowym Rejestrze Sądowym, jednak nie może być to data wsteczna.

6. Gdy właściciel lub współwłaściciel umiera

- W wyniku śmierci wspólnika nie rozwiązuje się spółka i nie przestają też istnieć udziały, ogół praw i obowiązków wspólnika czy akcje. Na przykład udziały w spółce z o.o. stanowią składnik majątku wspólnika, a co za tym idzie, na zasadach ogólnych podlegają spadkobraniu. A to oznacza wstąpienie spadkobierców w prawa i obowiązki zmarłego wspólnika - co istotne - aż do chwili podziału spadku są oni współwłaścicielami udziałów - podkreśla mec. Justyna Matuszak-Leśny.

Jednakże, aby uniknąć komplikacji i paraliżu organizacyjnego w spółce, należy działać z odpowiednim wyprzedzeniem i kompleksowo - przede wszystkim warto rozważyć wprowadzenie odpowiednich mechanizmów w samej umowie spółki, ograniczających lub wyłączających wstąpienie do niej spadkobierców zmarłego wspólnika. Nie oznacza to jednak utraty ekwiwalentu w wysokości wartości udziałów.

Za pomoc w przygotowaniu tekstu dziękuję mec. Justynie Matuszak-Leśny i mec. Łukaszowi Surmie z kancelarii esb Adwokaci i Radcowie Prawni